Thú chơi hoa mai trắng của người Hà thành

* Theo VNExpress.net

Thú chơi hoa mai trắng của người Hà thành

Mai trắng rất kén người chơi, chỉ dành cho người đồng điệu, tỉ mẩn, thường là các cụ có tuổi, văn nghệ sĩ hay gia đình Hà Nội truyền thống. 

Ở Hà Nội, những bậc học giả, người trí thức, văn nghệ sĩ hay người có tuổi rất thích bày một chậu mai trắng ngày Tết. Ảnh: Xuân Tùng.

Ngày nay có nhiều loại cây cảnh phục vụ nhu cầu chơi Tết, thú chơi mai trắng đang bị mai một. Nhưng đâu đó trong lòng Hà Nội vẫn có những người say mê loài hoa đẹp bậc nhất trong "thập đại danh hoa" xưa.

Ở làng Nhật Tân (Hà Nội), hiện vẫn có nhiều gia đình trồng giống mai quý này dù nhu cầu thị trường không cao. Người yêu vẻ đẹp tinh tế của loài hoa này sẵn sàng bỏ ra vài triệu tới vài chục triệu để thuê một cây mai trắng chơi dịp Tết.

Theo nhà mỹ học, chuyên gia sinh vật cảnh Trịnh Thuận Đức, hoa mai có ảnh hưởng sâu đậm trong suốt chiều dài lịch sử. Sử sách còn ghi lại: "Đời nào người An Nam cũng cống hoa mai. Nhờ có món cống phẩm ấy mà người Trung Quốc mới biết được vẻ đẹp đó".

Giống mai được đề cập đến trong lịch sử là loài mai trắng miền Bắc. Nhà thơ Sái Thuận, tiến sĩ dưới đời vua Lê Thánh Tông, vốn là người giỏi văn thơ, yêu hoa cỏ. Trong đó, ông yêu thích nhất mai trắng và đã để lại những vần thơ tuyệt tác: "Phong tư như băng tuyết chẳng nhuốm bụi hồng/ Phẩm chất trong trẻo, hàm chứa vẻ thẹn của viên ngọc trắng". Hay như thi hào Cao Bá Quát cũng có đôi câu đối bất hủ: "Thập tải luân giao cầu cổ kiếm/ Nhất sinh đê thủ bái Mai Hoa”.

"Mai trắng đẹp nhất khi hàm tiếu. Lúc đó, trên cây có vài bông bắt đầu nở trắng, vài nụ phớt hồng he hé, lộc mơn mởn phía sau. Màu lá xanh non, hoa trắng muốt, đặt trên một bàn ghế gỗ, phía dưới lót một tấm lụa màu hay đặt một thau nước để cánh hoa rụng xuống rất đỗi nên thơ. Trong cái tiết trời mùa xuân, cùng với bạn tâm giao ngắm hoa thưởng trà là tuyệt nhất", ông Đức cho biết.

Mai trắng đẹp là phải già, gốc đen bóng và các dăm nhỏ. Ảnh: Xuân Tùng.

Có thâm niên hơn 20 năm chơi hoa mai trắng, ông Lê Xuân Thủy, một kỹ sư nông nghiệp ở Đông Anh (Hà Nội) chia sẻ: "Chơi nhiều cây cảnh nhưng vẫn thích nhất hoa mai trắng. Lúc thì nó mang cốt cách người quân tử ngay thẳng, kiên cường, khi lại như bóng dáng thiếu nữ mình hạc xương mai, cốt cách, thanh tao".

Mai trắng miền Bắc còn gọi là chi mai, cùng họ với đào, mơ, mận. Lúc chưa nở, nụ mai màu hồng, khi nở rồi thì chuyển sang trắng muốt, vài ngày sau lại chuyển sang phớt hồng rồi mới tàn. Người chơi thường chăm chút cho bộ gốc rễ thật đẹp, cổ kính, phong sương, tán hoa đẹp và bông trắng muốt.

Để được một cây mai nở hoa đẹp, việc chăm sóc đòi hỏi nhiều công sức và cả kinh nghiệm. Theo đó, chi mai là giống ưa nước nhưng không nên tưới quá ẩm. Cây mai cần vẻ đẹp mảnh khảnh, người có kinh nghiệm sẽ không để cho cây tốt lá tốt cành. Sang mùa hè, mai hay bị chảy nhựa, sâu đục thân nên phải lưu tâm. Có thể dùng nước vo gạo hay nước ốc để tưới cho cây.

Việc uốn tỉa cũng khá công phu, uốn mai có khi mất cả năm mới vào thế, tỉa mai thường 2 lần trong một năm. Sau khi chơi Tết, người chơi sẽ chăm mai đến khoảng cuối tháng 7, đầu tháng 8 Âm lịch để có độ dài của dăm như ý. Từ đó đến Tết, họ phải cắt tỉa, trước Tết tuốt lá để ra hoa.

Mai nở phụ thuộc khá nhiều vào thời tiết. Có năm trời lạnh, gần tới Tết mà nụ mới nhú thì phải cho mai vào nhà thắp điện sợi đốt cho ấm, đồng thời tưới nước ấm, ủ bã chè vào gốc. Sáng ra phải cho mai ra ngoài trời, cứ thế ngày 23 mà hoa bung vỏ lụa thì đến Tết Nguyên đán sẽ nở bung đẹp.

Tỉa bớt hoa mai để tôn lên dáng phong sương, yêu kiều của loài mai trắng. Ảnh: Xuân Tùng.

Theo ông Hiệp, cũng không nên chăm cho hoa nở cùng một độ. "Mai trắng đẹp, quý ở bộ rễ, thân cành của nó. Nở điểm vài bông hoa thật to, thật trắng cũng đủ làm sáng bừng cả không gian. Cây mai duyên dáng biết nhường nào khi có cả nụ, cả hoa thấy cả cái dáng phong sương, yêu kiều của nó", ông nói.

Để hoa đẹp tuyệt đối thì thời tiết mưa phùn gió bấc là thích hợp nhất. Lúc đó, bông sẽ trắng tinh, nở bung to, lâu tàn và mang hương thơm dịu ngọt. Còn khi trời nắng, hoa bị nở ép, không trắng và căng tràn nhựa sống.

Chính bởi sự cao sang, tao nhã mà thú chơi mai vẫn được lưu giữ. Người chơi cây cảnh nào cũng muốn có một vài cây góp niềm vui khi ngày xuân đang đến.

Phan Dương

Ảnh: Kỳ công trong việc chăm sóc hoa mai

Qua những ngày đông lạnh giá đến ngày xuân, cây mai mơn mởn đâm trồi khoe sắc.

Nếu như mai vàng nổi tiếng miền Nam thì mai trắng đặc trưng của miền Bắc. Nụ hoa màu hồng, nở ra màu trắng, đến lúc tàn lại trở về màu phớt hồng. Có lẽ vì vậy, nó còn có tên nhị mai. 

Mai trắng mang vẻ đẹp mỏng manh, tinh khiết.

Mai trắng đẹp nhất khi nở trong thời tiết gió bấc, mưa phùn. Bông sẽ to, căng, trắng muốt, cánh hoa nhiều, mỏng manh. Hoa tỏa hương thơm dịu ngọt

Mai trắng phát triển khá chậm, phải mất vài năm trồng dưới đất, sau đó những người làm vườn sẽ bứng cây lên chậu và uốn tỉa. Giống mai khá giòn, thời gian chăm sóc lại lâu nên việc uốn, tỉa phải cẩn thận.

Mất thời gian chăm sóc, nhưng lại tốn ít diện tích. Một cây mai sau khoảng 5 năm sẽ có giá thuê từ vài triệu đến vài chục triệu đồng.

Các dáng mai phổ biến nhất là dáng huyền, trực huyền, hoành... Trong ảnh là cây mai dáng trực hoành được một nữ doanh nhân thuê chơi Tết với giá hơn chục triệu đồng

Người chơi mai thường theo dõi dự báo thời tiết xa để tiến hành tuốt lá cho mai nở đúng vào dịp Tết, thời gian tuốt lá thường từ 35 đến 60 ngày.

Tùy thời tiết mà mai phải cho ra nắng, hoặc để trong mát. Khi mai nở hoa, cũng phải tỉa bớt hoa.

Giống mai hay bị sâu bệnh lại đổ nhựa vào mùa hè. Kinh nghiệm trồng mai ở miền Bắc thì nên tưới nước vo gạo hoặc nước ốc trong vào trước tháng 3 âm và sau tháng 7 âm lịch.

Vẻ đẹp thanh khiết của hoa mai đủ sức chinh phục bao tao nhân mặc khách từ xưa tới nay.
                                                                                                                Ảnh: Xuân Tùng

* BỔ SUNG
+ Câu đối của Cao Bá Quát:  

                        

  " Thập tải luân giao cầu cổ kiếm

                                                    Nhất sinh đê thủ bái mai hoa " 
   Dich nghĩa:   " Mười năm ruổi rong tìm kiếm cổ
                       Một đời chỉ cúi trước hoa mai "   
+ Hoa hạnh (Hồng hạnh-một loại mơ hồng)

Hai câu thơ cổ: " Ở đây hạnh thắm nên mai nhạt
                              Về đấy sen tàn lỗi cỏ hương" ...