THU HỨNG - Thơ Đỗ Phủ

* Thu sang, nhưng chúng ta đang hứng chịu nhiều cơn bão. Dầu vậy không làm cho ta ngừng vào blog, gặp gỡ chuyện trò.
Đỗ Phủ, nhà thơ lớn đời Đường TQ, có bài thơ KHÚC GIANG, hai kỳ (2 bài); trong đó Khúc giang kỳ 2 có câu "Nhân sinh thất thập cổ lai hy" (Người thọ 70 xưa nay hiếm) mà CT Hồ Chí Minh đã đưa vào di chúc của Người năm 1969.
Đặc biệt THU HỨNG, Đỗ Phủ có đến 8 kỳ (8 bài), đủ nói lên ông có các cảm hứng nhiều về mùa thu.Thu hứng kỳ 1 được nhiều người Việt (các cụ Hán Nho xưa) ưa đọc và dịch nhất.

THU HỨNG   KỲ 1 (Bài 1)

秋興      其一
(Đỗ Phủ - 杜甫, Trung Quốc)

玉露凋傷楓樹林，
巫山巫峽氣蕭森。
江間波浪兼天湧，
塞上風雲接地陰。
叢菊兩開他日淚，
孤舟一繫故園心。
寒衣處處催刀尺，
白帝城高急暮砧。

Thu hứng   kỳ 1

Ngọc lộ điêu thương phong thụ lâm,
Vu Sơn, Vu Giáp khí tiêu sâm.
Giang gian ba lãng kiêm thiên dũng,
Tái thượng phong vân tiếp địa âm.
Tùng cúc lưỡng khai tha nhật lệ,
Cô chu nhất hệ cố viên tâm.
Hàn y xứ xứ thôi đao xích,
Bạch Đế thành cao cấp mộ châm.

   Dịch nghĩa:
Hạt như sương ngọc, rừng cây phong héo hắt buồn bã
Núi Vu Sơn, kẽm Vu Giáp, khí bốc mù mịt
Trong sông sóng đánh lộng đến trời
Trên ải gió đưa mây sát đất tối sầm lại
Khóm cúc (ở quê nhà) đã hai lần nở, (nghĩ lại) ngày trước mà rơi lệ
Lòng nhớ quê hương như chiếc thuyền đơn (lênh đênh) buộc lại
Chỗ nào cũng sắp kéo thước may áo rét
Thành Bạch Đế về chiều tiếng chày đạp vải dồn dập.

Chú thích:
-Núi Vu Sơn: Ở chân núi có đền Thần nữ. Núi có 12 ngọn, ở huyện Vu Sơn, Tứ Xuyên TQ.
-Kẽm (hẻm núi- hai bên là núi có sông chảy ở giữa) Vu Giáp: một trong 3 kẽm trên sông Trường Giang, tỉnh Hồ Bắc TQ, là đường thuỷ đạo xung yếu vào đất Thục. Nơi đây vượn kêu suốt ngày nghe rất buồn.
-Thành Bạch Đế: ở huyện Phụng Tiết, Tứ Xuyên TQ. Cuối đời nhà Hán, Vương Mãng cướp ngôi nhà Hán. Công tôn Thuật nhà Hán vào đất Thục đắp thành Bach Đế chống nhau với Vương Mãng. Đến đời Tam quốc, Lưu Bị thua Lục Tốn, chạy về thành Bạch đế rồi chết ở đấy.

Bản dịch của Nguyễn Công Trứ

Lác đác rừng phong hạt móc sa,
Ngàn non hiu hắt, khí thu loà.
Lưng trời sóng rợn lòng sông thẳm,
Mặt đất mây đùn cửa ải xa.
Khóm cúc tuôn thêm dòng lệ cũ,
Con thuyền buộc chặt mối tình nhà.
Lạnh lùng giục kẻ tay đao thước,
Thành Bạch, chầy vang bóng ác tà.

Bản dịch của Lê Nguyễn Lưu

Rừng phong xao xác móc thê lương
Vu Giáp Vu Sơn luống thảm thương
Trời ngút sông dài làn sóng dậy
Đất liền ải vắng bóng mây vương
Đôi chòm cúc nở tuôn dòng lệ
Một chiếc thuyền neo nhớ cố hương
Giục giã thước dao may áo rét
Chày khua Bạch Đế rộn tà dương.

Bản dịch của Ngô Tất Tố:

Vàng úa rừng phong, hạt móc bay,
Non Vu hiu hắt phủ hơi may.
Dòng sông cuồn cuộn, trời tung sóng,
Ngọn ải mờ mờ, đất rợp mây.
Lệ tủi: sợ coi chòm cúc nở,
Lòng quê: mong buộc chiếc thuyền đầy.
Giục ai kéo thước lo đồ lạnh,
Đập vải trời hôm rộn tiếng chày.

Bản dịch của Khương Hữu Dụng:

Móc trắng rừng phong vẻ úa gầy,
Vu Sơn, Vu Giáp khí thu dày.
Lòng sông sóng tận lưng trời nhảy,
Đầu ải mây sà mặt đất bay.
Lệ cũ nở hai mùa cúc đó,
Lòng quê buộc một chiếc thuyền đây.
Nơi nơi áo lạnh đòi dao thước,
Bạch Đế thành hôm rộn tiếng chày.

*Nhân có địa danh kẽm Vu Giáp trong bài, tôi nêu thêm về Kẽm Trống của VN ta, đã được nữ sĩ Hồ Xuân Hương đặc tả trong bài thơ Kẽm Trống:

Hai bên thì núi giữa thì sông.
Có phải đây là kẽm Trống không?
Gió đập cành cây khua lắc cắc
Sóng dồn mặt nước vỗ long bong.
Ở trong hang đá còn hơi hẹp,
Ra khỏi đầu non đã rộng thùng.
Qua cửa mình ơi! Nên ngắm lại,
Nào ai có biết nỗi bưng bồng.

+ Kẽm Trống: Một đoạn của sông Đáy ở khoảng giữa hai tỉnh Hà Nam và Ninh Bình.

Kẽm Trống

Cô chu nhất hệ cố viên tâm
"Con thuyền buộc chặt mối tình nhà"

 **Thêm hai câu thơ: "Ngô đồng nhất diệp lạc,
                                      Thiên hạ cộng tri thu"