TẢN MẠN THƠ MÙA HÈ

* Mùa hè sắp qua! Ta mong chờ mùa thu thì cũng chỉ một tuần nữa thôi, là sang tháng Tám. Dẫu sao vẫn đang còn trong mấy ngày hè, vẫn còn nắng nóng tuy không còn dữ dội đến cả trên 40 oC như các ngày tháng 6 ! Mùa thu thì lắm thơ và lại thơ hay. Các cụ xưa hầu như đều có thơ về THU, Nguyễn Khuyến có Thu vịnh " Trời thu xanh ngắt mấy tầng cao /...", Thu điếu "Ao thu lạnh lẽo nước trong veo /...". Các nhà thơ Đường lắm bài thơ THU ta khó quên, chẳng hạn Bạch Cư Dị với Tỳ bà hành "Bến Tầm Dương canh khuya đưa khách / Quạnh hơi thu, lau lách đìu hiu / ... " hay Tảo thu độc dạ "Giếng vàng lay động là ngô /  Mỏ chày hàng xóm tiếng thu đã truyền /... (Tản Đà dịch). Việt Nam, cụ Đinh Nhật Thận (thế hệ xưa) với Thu dạ lữ hoài ngâm: "Đêm thu lặng, bóng giời thấp thoáng / Cách rèm thưa chuốc chén gượng nguôi / ... " ( Thu dạ tĩnh, thiên quang ẩn ước / ... ) v.v...
* MÙA HÈ ít thơ hơn nhiều!
Có điều ta đang mong mùa thu tới, nhưng rồi có khi đang thu ta bỗng lại thoáng nhớ đến hè? Con người là vậy. Bây giờ sắp hết hè mà không nói gì nữa thì có khi phải đến hè sang năm, ta đã già thêm một tuổi nữa rồi ! Thôi thì tôi gom nhặt về một ít thơ MÙA HÈ của các cụ xưa, có cả bây giờ, có cả thơ vui đùa nghịch; để xem như đang cùng với mùa hè năm nay đầy biến động cả về thời tiết và thời sự, rồi nhanh chóng hết tuần nữa chúng ta bước qua thángTám, dẫu có còn nắng nóng thì cũng là đã SANG THU. Nếu qua đi thì ta lại chờ sang năm, mới lại có các ngày hè.
* MỘT SỐ BÀI THƠ MÙA HÈ (Đã có đăng tải trên mạng)

Vào hè

Thơ » Việt Nam » Cận đại » Dương Bá Trạc

Ai xui con cuốc gọi vào hè,
Cái nóng nung người, nóng nóng ghê!
Ngõ trước, vườn sau um những cỏ,
Vàng phai, thắm nhạt ngán cho huê.
Đầu cành kiếm bạn, oanh xao xác,
Trong tối đua bay, đóm lập loè.
May được nồm nam cơn gió thổi,
Đàn ta ta gảy khúc Nam nghe.

Thiếu Sử trong bài Ai là tác giả bài “Vào hè” đăng trên tạp chí Kiến thức ngày nay số 740, ngày 1-3-2011, mục Trà dư tử hậu (tr. 45, 46, 133), thì bài này là của Dương Bá Trạc, in trong tập thơ Nét mực tình (NXB Đông Tây, Hà Nội, 1937). Cũng theo bài viết này thì hai câu 4 và 5 của bài thơ như sau:

Hồng rơi thắm rụng tiếc cho huê.
Trên cành gọi bạn chim xao xác,

+ Có người nói bài này của cụ Nguyến Khuyến nhưng tôi xem thì không có. Tin là của Dương Bá Trạc (TB FIOHAN). LÀM THƠ XIN ĂN

Tại một làng thuộc tỉnh nọ có tên địa chủ giầu có nứt vách, lại nổi tiếng gian ác và hay hà hiếp dân lành. Hắn có cô con gái tuy đẹp nhưng cũng nổi tiếng không kém cha về cái thói chua ngoa đanh đá. Cô gái này thường thay cha ra đồng đốc thúc kẻ làm thuê. Một hôm, cô ta đang đứng trên bờ ruộng, tay chống nạnh, đầu có nón quai thao, quan sát các nông dân làm thuê gặt lúa thì có một chàng thiếu niên dáng vẻ nho sinh đi ngang qua. Nho sinh thấy cảnh đó liền dừng lại hỏi thăm một bác nông dân về cô gái kia. Bác nông dân bảo cô ta là con gái của chủ ruộng, ngày nào cũng ra đứng đây để mà đôn đốc việc đồng áng, nói là thế nhưng thật ra ai làm lụng chậm chạp một tí là cô ta ngoác miệng ra chửi chẳng tiếc lời. Có lắm người tuy đói nhưng ráng chịu chứ không làm thuê cho cô ta để khỏi bị nhục. Nghe kể xong, chàng thiếu niên liền tiến đến gần bờ ruộng nơi cô kia đang đứng. Thiếu niên bảo cô nàng mình là học trò lỡ độ đường, nhịn đói đã hai ba bữa nay, xin cô gia ân bố thí cho ít lúa thổi cơm. Thấy chàng trai khôi ngô khoẻ mạnh lại đi xin ăn, cô gái nguýt dài và bảo: - Này, cô bảo cho biết, của đâu mà lấy không của người ta hả, nếu đúng học trò thì ứng khẩu xuất thi cho cô nghe lọt lỗ tai đã, bằng không thì cứ thẳng đường mà xéo! Chàng thiếu niên kia nhận lời ngay và xin cô gái ra chủ đề cho mình làm thơ. Cô kia bảo: - A à ăn xin còn vẽ chuyện, cứ làm thơ xin ăn là hợp nhất chứ còn đề điếc gì nữa! Chàng trai suy nghĩ trong thoáng chốc rồi đọc to: Tuyên Quang, Hoằng Hoá cũng thì vua. Nắng cực cho nên phải mất mùa Lại đứng đầu bờ xin xỏ chị. Chị nỡ lòng nào chị chẳng cho. Nghe xong bốn câu thơ ấy, cô gái đỏ gần cả mặt, ngượng quá không còn biết nói năng gì nữa cả, vội vội vàng vàng lấy lúa đưa cho chàng trai kia. Chàng kia chẳng thèm cám ơn, đi thẳng một mạch trong tiếng cười khúc khích của các người làm ruộng thuê. Về sau, người ta biết ra chàng trai ấy chính là Trạng Quỳnh. Còn phần cô gái thì sao? Cô ta mất hẳn cái thói đanh đá chanh chua, mà cũng từ hôm ấy, không thấy cô ra đồng đứng chống nạnh như trước nữa.

"THIẾU NỮ NGỦ NGÀY"
CỦA HỒ XUÂN HƯƠNG

Mùa hè hây hẩy gió nồm đông,
Thiếu nữ nằm chơi quá giấc nồng.
Lược trúc biếng cài trên mái tóc,
Yếm đào trễ xuống dưới nương long.
Đôi gò bồng đảo sương còn ngậm,
Một lạch đào nguyên suối chửa thông.
Quân tử dùng dằng đi chẳng dứt
Đi thì cũng dở, ở không xong.

SƠ HẠ  CHU VĂN AN

Sơn vũ liêu liêu trú mộng hồi,
Vi lương nhất tuyến khởi đình hoè.
Yến tầm cố lũy tương tương khứ,
Thiền yết tân thanh đoạn tục lai.
Điểm thủy khê liên vô tục thái
Xuất ly dã duẩn bất phàm tài.
Thê ngô tĩnh cực hoàn thành lãn,
Án thượng tàn thư phong tự khai.

ĐẦU MÙA HÈ

Chợt tỉnh giấc ngày nhà chốn cao,
Trước sân hoè rỡn gió lao xao.
Én tìm nơi cũ gom đàn lượn
Ve cất giọng vui vỗ cánh chao.
Dưới suối sen phô, hình thoát tục,
Đầu rào măng vượt, dáng thanh tao.
Phượng hoàng lặng biếng cành ngô đậu
Trên án sách xưa đón gió vào.

Dịch thơ:
TÂM MINH
NGÔ TẰNG GIAO

DỊCH NGHĨA:

 “Đầu Mùa Hè”

Nhà trên núi vắng vẻ, vừa tỉnh giấc mộng ban ngày.
Một làn gió mát nhẹ thổi vào cây hoè trước sân.
Chim én rủ nhau đi tìm tổ cũ.
Ve sầu cất tiếng đầu mùa, lục tục bay về.
Sen dưới khe điểm trên mặt nước không bợn chút phàm tục.
Măng đồng nội trồi ra khỏi dậu, chẳng phải khí chất tầm thường.
Phượng hoàng đậu cành ngô, lặng lẽ quá đến thành lười nhác.
Cuốn sách nát để trên án, gió tự giở ra.

Một bài thơ của một người Việt ở nước ngoài:

QUÊ HƯƠNG, NGÀY HÈ

Trưa hè, ru ngủ giọng ầu ơi
Nhịp võng đong đưa, phượng rợp trời
Nương vắng ve ngâm khúc não nuột
Đồng hoang sáo vọng điệu chơi vơi
Mưa rào bất chợt không tìm lại
Nắng nóng dằng dai chẳng chịu dời
Đợi gió nồm lên em trả quạt
Sao còn do dự bạn tình ơi!

Lý Hiểu (Virginia)